Deel deze pagina via:

Tips bij koken

Koken is niet altijd makkelijk als u problemen met uw handen heeft of minder kracht. Ook als u een rollator gebruikt of moeite met prikkels heeft kunt u met deze tips het koken vergemakkelijken. Het kost u minder energie.

Inhoud

Laatst bijgewerkt op: 03-01-2025

Voorbereiding

Als u handklachten heeft, kunt u over de dag verspreidt de deeltaken van het koken doen. Het tijdrovende van schillen en snijden doet u in de ochtend, dit kost u vaak de meeste moeite en kracht. U zet dit onder water of in de koelkast en als u het eten gaat klaarmaken kunt u zich helemaal richten op het koken zelf.
Ook kunt u extra veel koken en eventueel het eten invriezen. U heeft dan een eigen gemaakte, kant en klaar maaltijd voor de dagen dat u minder energie of meer pijn heeft.
Zet spullen die niet meer nodig zijn, terug in de kast of weg in de vaatwasser. Dit biedt overzicht en u heeft voldoende ruimte om te werken. Als u op een placemat werkt, kunt u het aanrecht zelf ook schoonhouden.
Bereid uw maaltijd in stappen. Denk hierbij aan het schoonmaken en snijden van groenten, schillen van de aardappelen, aanbakken van (vegetarisch)vlees of vis. Doe de deeltaken ná elkaar en niet gelijktijdig, bijvoorbeeld eerst alles schillen en snijden en ga daarna pas alles bereiden.
Zorg dat er voldoende ruimte is om te bewegen met of zonder een rollator. Verwijder alle obstakels, die u niet echt dagelijks gebruikt of nodig heeft.
Gaat u zonder rollator koken, dan kunt u hem parkeren op een plek waar u hem toch binnen handbereik heeft. Zet de rollator zo neer dat u niet over de achterwielen hoeft te stappen of achteruit moet lopen. Plaats eventueel een handgreep als er geen directe steun mogelijkheden zijn.

Materialen

Kies een scherp mes, haakmes of gehoekt mes. Het gehoekte mes heeft een handgreep, u kunt zo meer kracht zetten. Deze stand zorgt dat u uw grote armspieren gebruikt. Harde groenten zoals uien en wortelen snijdt u eenvoudiger met een glad mes. Een kartelmes is fijn bij zachte groenten zoals tomaat, een grof kartelmes voor brood.

Werkhoogte

Allereerst kunt u staand u meer kracht inzetten. De ‘beste’ werkhoogte is ook afhankelijk van uw zicht en uw kracht.

U kunt de werkhoogte bepalen door:

Rechtop te gaan staan, uw gewicht goed te verdelen over beide benen, de schouders ontspannen, de arm naast uw lichaam laten afhangen.
Buig uw elleboog tot een hoek van 90 graden (dit is de ellebooghoogte),
Maak dan met uw andere hand een vuist en plaats deze onder uw gebogen elleboog.
De onderzijde van de vuist (10 cm onder de elleboog) is de optimale werkhoogte voor het staand werken aan het aanrecht.

Wilt u meer kunnen zien? Verhoog de werkhoogte tot 10-20 cm boven de ellebooghoogte.

Wilt u meer kracht zetten bij het snijden? Verlaag de werkhoogte dan tot 10-30 cm onder de ellebooghoogte.

U kunt de werkhoogte aanpassen door:

Dikker materiaal onder de snijplank te plaatsen.
Op een opstap te gaan staan.
U kunt ook een alternatief gebruiken: een (sta)tafel of verstelbaar hoog-laag bureau. Er is ook een hoog-laag keuken.

Koken

Met een rollator

Bij het lopen met een rollator zijn er wat zaken waar u op kunt letten, deze gelden ook als u aan het koken bent:

Allereerst neem de tijd en haast u niet.
Loop zoveel mogelijk vooruit. Blijf dicht bij de rollator, duw de rollator dus niet ver voor u uit en blijf tussen de wielen.
Til uw voeten goed op en maak ruime bochten.
Gebruik de rem als u even stilstaat, tijdens het koken en als u wilt gaan zitten op de rollator.

Bij het koken:

Zet uw rollator met de zijkant dicht langs het aanrecht en op de rem.
Denk vooraf goed na over waar alles staat en in welke volgorde u de handelingen wilt doen, zodat u de rollator zo min mogelijk hoeft te keren.

De rollator kan ook als zitje worden gebruikt: sta stevig en rechtop op twee voeten, zet de rollator op de rem, voeten iets uit elkaar, neem met uw linkerhand steun op het rechter handvat (of andersom als dat beter voelt). Draai om door te stappen en de voeten goed op te tillen, steun met de rechterhand op het handvat, voel met uw benen de rollator achter u en ga rustig zitten.

Moeite met prikkels

Als u moeite hebt met prikkelverwerking kunt u bij het koken rekening houden met de volgende zaken:

Zorg voor een opgeruimde keuken.
Houd zoveel mogelijk spullen die bij elkaar horen en die u vaak nodig hebt op één plek.
Pas uw tempo aan, neem de tijd en pak voordat u begintalle spullen die u nodig hebt. Gebruik een vaste looproute en voorkom zoveel mogelijk draaien, bukken en omhoog kijken. Als u toch moet draaien, draai dan rustig.
Voorkom dat u wordt afgeleid, kies een rustig moment om in de keuken te werken. Als er huisgenoten zijn: maak afspraken, een duidelijke taakverdeling en werk om de beurt in de keuken.
Gebruik oordoppen of gehoorbescherming om het geluid van de afzuigkap, oven en andere keukenapparatuur te verminderen
Kijk zo min mogelijk naar bewegende dingen, zoals de roerbewegingen in de pan.

Alternatieven

In de winkels kunt u veel voorgesneden of groenten in een pot of blik kopen. Ook hele maaltijden die u alleen nog hoeft klaar te maken. Dit scheelt tijd, moeite en energie die u weer op een andere manier kunt inzetten.
U kunt ook thuis eten laten bezorgen als u echt geen puf heeft.

Meer informatie

Bekijk ook onze tips bij het eten
Vind alle hulpmiddelen bij het maaltijd bereiden.

Let altijd op uw veiligheid!

Of bovenstaande informatie voor u een oplossing is, hangt af van uw persoonlijke situatie en mogelijkheden.

Raadpleeg een zorgprofessional als u advies of hulp wilt. Een ergotherapeut bijvoorbeeld helpt u bij uw keuze en adviseert hoe u de dagelijkse activiteiten zelfstandig kunt blijven doen. U vindt een ergotherapeut via de website van Ergotherapie Nederland.

Bron

Deze pagina is gemaakt in samenwerking met de ergotherapeuten van ErgHandig.

Gerelateerde hulpmiddelen

Speciale scharen zijn handig als u uw handen en vingers niet of moeilijk kunt gebruiken, reuma heeft of weinig kracht in uw handen heeft.

Heeft u last hebt van aanhoudende pijn in uw handen door reuma, artritis of artrose? Of heeft u door pijn en stijfheid moeite met alledaagse handelingen zoals grijpen, schrijven of typen? Speciale handschoenen bieden verlichting door het verbeteren van de bloedsomloop.

Als u minder kracht kunt zetten, reuma of trillingen (tremor) in de handen heeft kan een aangepast mes of elektrisch mes het snijden ondersteunen.

Als eten lastig wordt, bijvoorbeeld door pijn, minder kracht in de handen of bevende handen, is er aangepast bestek. Aangepast bestek is zwaarder of juist lichter, heeft bijvoorbeeld een verdikte greep of een aangepaste hoek tussen greep en lemmet.

Heeft u pijn of moeite bij het vasthouden van bestek of een pen? Met greepaanpassingen kunt u voorwerpen die u moeilijk vast kunt houden aanpassen door deze te verdikken, te verzachten of van meer grip te voorzien. De greepaanpassing worden ook greepverdikker of handvatverdikker genoemd.

Dynamische armondersteuning ondersteunt bij verminderde spierkracht als gevolg van een dwarslaesie, een herseninfarct of een spierziekte. Armondersteuningen 'dragen' de armen, uw arm zweeft als het ware gewichtsloos. Het kost minder inspanning en spierkracht om uw arm(en) horizontaal, verticaal en diagonaal te bewegen en omhoog te houden.

Antislipmaterialen zorgen voor meer grip op voorwerpen en gaan het wegglijden van spullen tegen. Ze zorgen ook dat een trap of vloer veiliger is. Daardoor voorkomt u ongelukken door uitglijden.

Heeft u weinig of geen kracht in uw hand(en)? Mechanische, j-poppers, elektrische of batterij aangestuurde blikopeners bieden een oplossing ook als u maar één hand kunt gebruiken.

Een gewichtsmanchet of verzwaarde polsband gebruikt u om trillen (tremor) tegen te gaan. Het gewicht zorgt dat u de hand meer onder controle heeft. Door het tegenwicht gaan de kleine handbewegingen bij schrijven, typen, eten, persoonlijke verzorging en aankleden u makkelijker af.

Kookmandjes lijken op frituurmandjes en zijn handig om aardappelen en groenten in te koken. Zodra het eten gaar is, tilt u het mandje eenvoudig uit de pan. U hoeft de pan niet te tillen of af te gieten. Kookmanden heten ook wel kookinzetten.

Wordt afgieten van een pan te zwaar of kunt u maar één hand gebruiken? Een afgietdeksel met klem helpt u om eenvoudig en veilig een pan af te gieten.

Met een stoomkoker voor de magnetron bent u snel klaar met koken. De koker is licht en gebruikt weinig water. U hoeft geen zware pan meer te tillen of af te gieten. Ook is het veiliger, omdat u zich niet kunt branden aan de kookplaat of vergeet om de kookplaat uit te zetten.

Met een rijstkoker voor de magnetron bent u snel klaar met koken. Het materiaal is licht en u hoeft de rijst niet af te gieten. U brandt zich niet aan de kookplaat en het gas vergeten is ook verleden tijd.

Eierkokers voor de magnetron zijn handig als u minder kracht heeft. Het tillen van een pan met (kokend) water en afgieten is niet meer nodig. Het voorkomt ook droogkoken van de pan bij vergeetachtigheid.

Overkookbeveiligers voorkomen overkoken en droogkoken van pannen. Wanneer u blind of doofblind bent kan het lastig zijn om waar te nemen wanneer een vloeistof kookt. Een melkwacht zorgt ervoor dat het hoorbaar en voelbaar wordt dat een vloeistof kookt.

Snijbestendige handschoenen voorkomen verwondingen door snijden, schaven en raspen.

Een pannenhouder helpt wanneer u eenhandig bent of te weinig kracht in de handen heeft om de pan vast te houden bij het roeren.

Openers voor schroefdeksels waarmee u bij het openen van potten en flessen minder kracht hoeft te zetten.

Ontbijtplank met noppen, hulpmiddel bij weinig kracht, eenhandig gebruik, slecht zien of ongecontroleerde bewegingen.

Heeft u één of twee, minder goed functionerende, hand(en)? Een robothandschoen ondersteunt uw handfunctie, vergroot uw grijpkracht, stimuleert het gebruik van uw hand(en) en daarmee de spieren.

Maatbeker met voelbare inhoudsstrepen als u zeer slecht ziet of (doof)blind bent.

Vloeistofindicator, hulpmiddel waarmee u de hoogte van vloeistof voelt of hoort.

Kookboeken die speciaal voor mensen met beperkingen en ouderen zijn geschreven.

Een sprekende weegschaal spreekt het gewicht uit als u dit zelf lastig kunt lezen, of moeilijk bukt.

Placemats maken eten of tafeldekken makkelijker.

Gerelateerde 'Handig om te doen's

Knielen kan lastig zijn als u weinig kracht heeft in uw benen en armen, moeilijk beweegt of gewrichtsklachten in enkels, knieën, heupen of rug heeft. Tips hoe u het beste kunt knielen en weer opstaat, maar ook alternatieven om laag bij de grond iets te doen zonder te knielen.

In Nederland zijn kaas en kaasschaaf heel gebruikelijk. Dit kan lastig of vermoeiend zijn als u trilt, pijn hebt of een minder kracht hebt. Tips voor de voorbereiding, de kaasschaaf zelf en het vasthouden van de kaas.

Het tafelkleed hanteren en op tafel leggen kan lastig zijn als u minder energie heeft of minder kracht. Tips en hulpmiddelen om dit te vergemakkelijken.

Het bedienen van het fornuis of de afzuigkap kan lastig zijn als u cognitieve problemen heeft of als u door bijvoorbeeld verminderde mobiliteit minder lang kunt staan in de keuken. Ook als u minder ziet of minder kracht heeft, zijn er tips en hulpmiddelen om zelf te blijven koken.

Koken met een beperkte handfunctie of minder kracht kan lastig zijn en veel energie kosten. Soms kan een andere aanpak handig zijn. Een stappenplan, tips en hulpmiddelen bij afgieten, het tillen en roeren in een pan.

Het snijden van groenten is niet altijd makkelijk als u problemen met uw handen heeft of minder kracht. Met deze tips kunt u het snijden van groenten vergemakkelijken.

Kost het u soms moeite om een fles te openen? Bijvoorbeeld omdat u uw hand(en) niet goed kunt bewegen of weinig kracht heeft? Of gaat het openen wel, maar knoeit u? Er zijn verschillende oplossingen, tips, suggesties, hulpmiddelen en (creatieve) alternatieven.

Hulpmiddelenwijzer beantwoordt vragen van mensen met milde dementie die langer zelfstandig thuis willen blijven wonen, zoals: Hoe voorkom ik dat ik mijn medicatie vergeet? Hoe kook ik gezond? Hoe kan ik mobiel blijven? Wat als ik moet verhuizen? Waar kan ik terecht bij vragen over geld en inkomen?

Het maken van een gerecht in een ovenschotel lukt u prima, maar u heeft moeite om de ovenschaal in en uit de oven te tillen. Een goede voorbereiding is het halve werk en u vindt tips hoe u de ovenschaal makkelijker uit de oven haalt.

Wilt u gebruikmaken van uw oven of magnetron, maar lukt dit niet door verminderde handfunctie? Of lukt het niet om de juiste stappen, in de juiste volgorde in uw hoofd te maken? Tips bij het gebruik van oven en magnetron als u minder kracht heeft of cognitieve (verstandelijke) problemen vanwege dementie, hersenletsel of een (licht) verstandelijke beperking.

Als u cognitieve problemen heeft, kan theezetten lastig zijn. Bijvoorbeeld omdat u de volgorde van handelingen lastig vindt. Ook bij lichamelijke beperkingen kan het tillen van een waterkoker moeilijk zijn. Met een goede voorbereiding, tips om het uzelf makkelijker te maken met bijvoorbeeld een stappenplan en eventuele hulpmiddelen kunt u zelf uw thee zetten.

Soms kan het gebruiken van de kraan lastig zijn, bijvoorbeeld als u een verminderde arm-/handfunctie, verminderde knijpkracht of minder gevoel in uw vingers of handen heeft. Tips en hulpmiddelen voor het gebruik van de kraan binnenshuis maar ook onderweg.

Meer hulpmiddelen en 'Handig om te doen's bij:

Koken Maaltijd bereiden Schillen en snijden

Deel deze pagina via:

Betrouwbare informatie over hulpmiddelen

De Vilans Hulpmiddelenwijzer werkt samen met ergotherapeuten en andere experts om zo betrouwbare informatie en tips voor u te verzamelen.

De Hulpmiddelenwijzer wordt gemaakt door Vilans, kennisorganisatie voor zorg en ondersteuning, met subsidie van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Over ons